درد فک؛ علت، علائم و درمان فک پایین و بالا

درد فک یکی از ناراحتی‌ هایی است که ممکن است به‌ صورت ناگهانی ظاهر شود یا به‌ مرور زمان شدت بگیرد. گاهی آنقدر آزار دهنده است که حتی جویدن غذا یا حرف زدن را دشوار می‌ کند. بسیاری از افراد این درد را نادیده می ‌گیرند، در حالیکه می‌ تواند نشانه ‌ای از مشکلات جدی ‌تری مثل اختلالات مفصل فکی، عفونت ‌های دهانی یا حتی استرس مزمن باشد. در این مقاله به بررسی دقیق علت‌ ها، علائم و روش ‌های درمانی این عارضه می‌ پردازیم تا بتوانید با آگاهی کامل برای درمان آن اقدام کنید.

علت ‌های شایع درد فک

درد فک می ‌تواند دلایل مختلفی داشته باشد؛ از مشکلات دندانی گرفته تا اختلالات مفصلی یا حتی شرایط روانی مانند استرس. شناخت علت دقیق این درد، اولین قدم در مسیر درمان موثر آن است. در ادامه، به رایج ‌ترین دلایل این درد و راهکارهای احتمالی برای مقابله با هر یک می ‌پردازیم.

1. دندان قروچه (براکسیسم)

دندان قروچه یا براکسیسم، یکی از شایع ‌ترین دلایل درد فک است، مخصوصا زمانی که به ‌صورت ناخودآگاه در خواب اتفاق می‌ افتد. این عادت باعث فشار مداوم روی عضلات و مفاصل فک می ‌شود و در طولانی ‌مدت به درد، سفتی عضلات و حتی شکستگی یا ساییدگی دندان‌ ها منجر می ‌گردد. استفاده از محافظ دندانی (نایت‌گارد) هنگام خواب و تمرینات آرام ‌سازی می ‌تواند به کاهش فشار وارده بر فک کمک کند.

2. مشکلات مفصل گیجگاهی فکی (TMJ)

اختلالات مفصل گیجگاهی فکی که به اختصار TMJ نامیده می ‌شود، یکی دیگر از دلایل اصلی این درد است. این مفصل که بین فک پایین و جمجمه قرار دارد، هنگام باز و بسته کردن دهان نقش تاثیرگذاری دارد. در صورت اختلال در عملکرد آن، فرد ممکن است درد، صدا دادن فک یا حتی قفل شدن فک را تجربه کند. درمان این اختلال شامل داروهای ضد التهاب، فیزیوتراپی و در برخی موارد تزریق یا جراحی می ‌شود.

🔔 نوشته پیشنهادی : همه چیز درباره جراحی فک و صورت

3. دندان عقل نهفته

وقتی دندان عقل به ‌درستی رشد نکند یا در داخل لثه گیر کند (نهفته باشد)، می‌ تواند باعث درد شدید در فک، التهاب و حتی عفونت شود. این درد معمولا در ناحیه عقب فک پایین یا بالا احساس می ‌شود و ممکن است با تورم لثه و دشواری در باز کردن دهان همراه باشد. درمان معمولا شامل کشیدن دندان عقل یا جراحی لثه است تا فشار از روی فک برداشته شود.

4. التهاب لثه یا آبسه دندان

عفونت ‌های دهانی مانند آبسه دندان یا التهاب لثه می ‌توانند به فک سرایت کرده و درد شدیدی ایجاد کنند. این نوع درد معمولا ضربان‌ دار و همراه با تورم و حساسیت در اطراف دندان آسیب‌ دیده است. درمان سریع توسط دندانپزشک، شامل تخلیه عفونت، درمان ریشه یا تجویز آنتی ‌بیوتیک‌ ها، می ‌تواند درد فک را کاهش دهد و از گسترش عفونت جلوگیری کند.

5. آسیب‌ های فیزیکی (ضربه به فک)

ضربه مستقیم به ناحیه فک در اثر تصادف، افتادن یا حتی ضربه ورزشی می‌ تواند منجر به درد، شکستگی یا دررفتگی مفصل فک شود. در این حالت، فرد ممکن است قادر به باز یا بسته کردن دهان نباشد و حتی دچار تغییر در نحوه قرارگیری دندان‌ ها شود. مراجعه فوری به متخصص، تصویربرداری و تثبیت محل آسیب‌ دیده، برای جلوگیری از آسیب ‌های بلندمدت تاثیرگذار است.

6. استرس و فشارهای عصبی

شاید باورش سخت باشد، اما استرس در بروز درد فک تاثیرگذار دارد. افرادی که دچار اضطراب مزمن هستند، اغلب بدون اینکه متوجه شوند، در طول روز یا هنگام خواب، فک خود را فشار می‌ دهند یا دندان قروچه دارند. این فشارهای ناخواسته منجر به گرفتگی عضلات و درد در ناحیه فک می ‌شود. روش ‌هایی مثل مدیتیشن، تمرین تنفس عمیق و مشاوره روان ‌شناسی می‌ توانند به کاهش این نوع درد کمک کنند.

علائم همراه با درد فک

درد فک معمولا با مجموعه‌ ای از علائم دیگر همراه است که به تشخیص بهتر علت کمک می ‌کند. این علائم ممکن است خفیف یا شدید باشند و در طول زمان تغییر کنند:

• صدای کلیک یا تق‌ تق هنگام باز و بسته کردن دهان:
  ممکن است هنگام حرکت فک صدای کلیک یا شکستگی حس شود که معمولا نشانه مشکل در مفصل TMJ است.
• قفل شدن فک:
  فک در حالت باز یا بسته گیر می ‌کند و حرکت آن به ‌سختی انجام می‌ شود.
• سردرد و درد گردن:
  فشار و تنش در عضلات فک می‌ تواند به سر و گردن نیز سرایت کرده و درد زیادی ایجاد کند.
• درد هنگام جویدن یا حرف زدن:
  استفاده از عضلات فک هنگام غذا خوردن یا صحبت کردن باعث افزایش درد یا ناراحتی می‌ شود.

🔔 نوشته پیشنهادی : هزینه جراحی فک و صورت در سال 1404

راه‌ های تشخیص درد فک

برای درمان موثر یک مشکل، باید علت دقیق آن شناسایی شود. تشخیص صحیح نیازمند بررسی ‌های تخصصی است که معمولا توسط دندانپزشک یا متخصص فک و صورت انجام می ‌گیرد. در این بخش با رایج‌ ترین روش ‌های تشخیص آشنا می‌ شویم:

معاینه فیزیکی توسط دندانپزشک

دندانپزشک ابتدا با لمس و بررسی فیزیکی عضلات و مفاصل فک، دامنه حرکت، صداهای مفصل و هرگونه تورم یا حساسیت را ارزیابی می‌ کند. این معاینه اولیه می‌ تواند سرنخ ‌های مهمی از نوع اختلال یا مشکل فک ارائه دهد.

تصویربرداری، رادیوگرافی، (MRI)

در صورتی که معاینه فیزیکی کافی نباشد، پزشک ممکن است تصویربرداری ‌هایی مانند رادیوگرافی پانورامیک، CT  اسکن یا MRI تجویز کند تا ساختار استخوانی و بافت‌ های نرم مفصل فک را با دقت بررسی کند. MRI به ‌ویژه برای مشاهده وضعیت دیسک مفصل TMJ بسیار کاربردی است.

🔔 نوشته پیشنهادی : دلیل صدا دادن فک چیست ؟

بررسی سابقه پزشکی بیمار

پزشک با پرسش در مورد سابقه مشکلات دندانی، عادت ‌هایی مانند دندان قروچه، ضربه‌ های گذشته، سطح استرس یا بیماری‌ های سیستمیک، اطلاعات دقیقی برای تشخیص به‌ دست می ‌آورد. این اطلاعات نقش مهمی در تشخیص ریشه درد دارند.

روش‌ های درمان درد فک

درمان این عارضه بسته به علت آن متفاوت است. در جدول زیر روش ‌های رایج درمانی و توضیح هرکدام آورده شده است:

روش درمانی	توضیح
استفاده از نایت‌گارد برای دندان قروچه	نایت‌گارد وسیله ‌ای پلاستیکی است که هنگام خواب روی دندان‌ ها قرار می‌ گیرد و از تماس مستقیم دندان ‌ها و فشار روی فک جلوگیری می ‌کند.
فیزیوتراپی و ماساژ عضلات فک	تمرینات کششی، تقویتی و ماساژ باعث کاهش تنش عضلانی، افزایش دامنه حرکتی فک و کاهش درد می‌ شوند.
درمان دارویی (ضد التهاب، شل‌ کننده عضلات)	داروهایی مانند ایبوپروفن، ناپروکسن یا شل ‌کننده ‌های عضلانی در کاهش التهاب، اسپاسم و درد موثرند.
جراحی در موارد خاص	اگر درد فک ناشی از مشکلات ساختاری شدید یا آسیب مفصل TMJ باشد، ممکن است جراحی مفصل یا اصلاح فک لازم باشد.
درمان‌ های خانگی و تغییر سبک زندگی	استفاده از کمپرس گرم، اجتناب از غذاهای سفت، تمرینات ریلکسیشن و کاهش استرس نقش مهمی در مدیریت این درد دارند.

روش های پیشگیری از ابتلا به درد فک

برای جلوگیری از بروز یا تشدید درد فک، رعایت برخی نکات ساده تاثیرگذار است:

• کنترل استرس: با تمرین ‌هایی مثل مدیتیشن و یوگا می ‌توان از دندان قروچه و فشار روی فک پیشگیری کرد.
• اصلاح عادت ‌های غلط دهانی: مانند جویدن ناخن، جویدن آدامس، باز کردن درب بطری با دندان!
• مراجعه منظم به دندانپزشک: چکاپ دوره ‌ای کمک می ‌کند مشکلات فک و دندان در مراحل اولیه شناسایی شوند.

پاسخ به سوالات پرتکرار در مورد درد فک